کهکشان علم و حِلم

حسین بن علی بن ابی‌طالب مشهور به امام محمدباقر(ع) (۱۱۴-۵۷ ق) پنجمین امام شیعیان است. مشهورترین لقب او «باقر» به معنای شکافنده است که بر پایه حدیث لوح، این لقب را پیامبر اسلام(ص) پیش از ولادتش به او داد.

امام باقر(ع) حدود ۱۹ سال (از سال ۹۵ق تا ۱۱۴ق) امامت شیعیان را برعهده داشت که با پنج تن از خلفای بنی‌امیه همزمان بود: ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

امام در ۵۷ سالگی در هفتم ذی‌الحجه سال ۱۱۴ق به شهادت رسید. برخی هشام بن عبدالملک و بعضی ابراهیم بن ولید را عامل شهادت ایشان دانسته‌اند. طبق منابع تاریخی، امام باقر(ع) هنگام واقعه کربلا خردسال بود و در این واقعه حضور داشت.به مناسبت سالروز شهادت امام محمدباقر(ع) و به منظور بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و علمی دوره امامت ایشان، گفت‌وگویی تفصیلی را در محضر آیت‌الله شیخ محمدباقر تحریری، تولیت حوزه علمیه مروی انجام داده‌ایم که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانیم.

ابتدا نکاتی درباره فضایل و مناقب امام محمدباقر(ع)، شرایط ولادت و شهادت ایشان بفرمایید.

امام باقر(ع) فضایل گوناگونی دارند که البته همه ائمه(ع) مظهر تام کمالات الهی هستند، منتها چند فضیلت که در زمان ایشان ظهور کرده و موجب هدایت عملی دیگران شده است را عرض می‌کنم. یکی مسئله صبر آن حضرت است؛ آن حضرت مصائب جانسوزی از صحنه کربلا در سن چهار سالگی را مشاهده و تحمل کردند. پس از واقعه کربلا وقایعی است که در زمان پدر بزرگوار ایشان امام سجاد(ع) رخ داد. امام سجاد(ع) به مدت ۳۵ سال با مصائب بسیار جانکاهی روبه‌رو شدند که در تاریخ اسلام کمتر سابقه داشته است؛ به گونه‌ای که ایشان نتوانستند بیشتر از چند شاگرد پرورش دهند. زمان، زمان تسلط بنی‌امیه و انقراض این حکومت و انتقال آن به بنی‌مروان بود که امام سجاد(ع) عمدتاً در قالب دعا معارف دین را می‌رساندند و امام باقر(ع) شاهد این مشکلات گوناگون بودند و صبر را سرلوحه کار خود قرار دادند.

از دیگر فضایل آن حضرت، مسئله حلم و بردباری است که مصادیق گوناگونی برای حلم آن حضرت است. یک شخص نصرانی به ایشان گفت: تو بقر هستی. حضرت با بهترین برخورد فرمودند: نه من باقر هستم. این شخص دوباره به مادر حضرت توهین کرد. حضرت فرمودند: اگر تو راست می‌گویی خدا او را ببخشد و اگر تو دروغ می‌گویی خدا تو را ببخشد. این شخص از این اخلاق حضرت مبهوت می‌شود و اسلام می‌آورد. این تنها یک نمونه از حلم آن حضرت است.از دیگر فضایل امام رسیدگی به فقیران و اصحابشان است. ایشان صدقاتی را به فقرا می‌دادند و علاوه بر سفارشات کلامی اقدام‌های عملی بسیاری نیز انجام می‌دادند. به امام صادق(ع) نیز سفارش کردند که پس از ایشان به اصحابشان رسیدگی کنند تا برای نشر علم آمادگی پیدا کنند.

این موارد گوشه‌هایی از فضایل امام باقر(ع) است در عین حالی که ایشان به مسئله تعلیم و شاگردپروری اهتمام ویژه‌ای داشتند اما از مسئله عبادت و نماز غافل نبودند؛ به گونه‌ای که نقل شده با کثرت مشاغل علمی گاهی در شبانه‌روز ۱۵۰ رکعت نماز می‌خواند. ایشان دائم‌الذکر بودند و در هر حالی که قرار داشتند از یاد خدای متعال غافل نبودند و همواره خانواده خود را به ذکر خدا و قرائت قرآن امر می‌کردند. امام باقر(ع) یک زندگی بسیار زاهدانه در عین حال با اشتغالات کاری داشتند تا به اهل زمان خود محتاج نشوند و زندگی خود را اداره کنند و دست نیاز به سمت حاکمان ظالم دراز نکنند.

آن حضرت احتجاجات گوناگونی داشتند که موجب سرافکندگی حاکمان آن زمان می‌شدند؛ افرادی مانند «هشام بن عبدالملک مروان» دشمنی و حسادت خاصی با آن حضرت داشت که پس از آن مواجهه با هشام بن عبدالملک، هشام آن حضرت را مسموم کرد و به شهادت رساند و در زمان غریبی یعنی ۷ ذی‌الحجه که حجاج در مدینه نیستند و به مکه می‌روند، به شهادت رسید. ایشان توصیه کردند که پس از شهادتشان به مدت ۱۰ سال در منا برای ایشان اقامه عزا شود شاید این سفارش برای توجه دادن به واقعه کربلا باشد که آن حضرت در منای عاشورا قربانیان حادثه را که در این واقعه به شهادت رسیدند، مشاهده کرده و خواستند با این سفارش واقعه عاشورا همواره زنده بماند.

اوضاع و شرایط سیاسی دوران امام محمدباقر(ع) چگونه بود و ایشان چگونه در این شرایط توانستند اسلام ناب محمدی و تشیع را حفظ کنند؟

زندگی امام باقر(ع) از سه مرحله تشکیل شده است: یک مرحله که با جد بزرگوارشان امام حسین(ع) بودند. مرحله دوم همراهی با پدر بزرگوارشان که مشکلات زیادی را در زمان امام سجاد(ع) متحمل شدند و مرحله سوم پس از شهادت پدر بزرگوارشان که با خلفای بسیاری چون فرزندان عبدالملک مروان همزمان بودند و غیر از عمر بن عبدالعزیز که دو سال و اندی بیشتر حکومت نکرد بقیه چیزی غیر از ظلم و ستم برای مردم نداشتند. امام باقر(ع) در چنین فرصتی شروع به تبلیغ معارف ناب دین کردند که پدر بزرگوارشان نتوانستند این معارف را مانند ایشان به دلیل شرایط موجود عرضه کنند.

مشکلات زمان امام باقر(ع) اول انحراف‌های فکری و عقیدتی بود که در زمان بنی‌امیه و مروانی‌ها رخ داد و عده‌ای اخبار را جعل می‌کردند و نسبت به مقام اهل بیت(ع) توهین می‌کردند و عده‌ای نیز نسبت به مقامشان غلو می‌کردند؛ ایشان در برابر این انحراف‌ها ایستادگی کردند. علاوه بر این، انحرافات سیاسی حاکمان نیز وجود داشت که ناگزیر بودند تقیه پیشه کنند تا بتوانند معارف را در بستر دین نشر دهند، زیرا قیام علیه حاکمان بنی‌امیه و مروانیان مثمر ثمر نبود. البته ایشان به نوعی بعضی حرکات اصلاحی عمر بن عبدالعزیز را امضا کردند از جمله منع سب علیه علی(ع) و مبارزه با فساد و لغو ممنوعیت نوشتن حدیث که تا این زمان رایج بود. بنابراین امام باقر(ع) زمینه را برای تشکیل حوزه علمیه بنیان گذاردند و شاگردان متعددی پرورش دادند.

امام محمدباقر(ع) به علم و دانش بالا معروف بودند و نهضت بزرگ علمی را شکل دادند؛ جنبه‌های جایگاه علمی ایشان چه بود و برای عموم مسلمین چه کاربردی داشت؟

امام محمدباقر(ع) طبق نامی که پیامبر اکرم(ص) بر آن حضرت نهادند، باقر یعنی کسی که علم را به نوع خاصی می‌شکافد نامیده شده‌اند و ایشان به نشر علوم دینی معروف هستند؛ البته ائمه(ع) همه علم الهی دارند و خداوند معارف و حقایق عالم را مستقیم و یا از طریق پیامبر به ایشان القا کرده است. پس از شهادت امام سجاد(ع) زمینه‌ای برای اینکه امام باقر(ع) در مدینه ظهور و بروز داشته باشند فراهم شد و عده‌ای از اقصی نقاط عالم اسلامی برای فرا گرفتن معارف اسلام رو به ایشان آوردند.

شاگردان متعددی برای آن حضرت در کتاب‌ها ثبت شده است؛ از جمله «هشام بن حکم»، «جابر بن یزید جعفی» و «کیسان سجستانی» و عده‌ای از تابعین خدمت حضرت باواسطه و بی‌واسطه می‌رسیدند و معارف گوناگونی را فرا می‌گرفتند. لذا مکتب امام باقر(ع) مکتب پرورش شاگردانی بوده است که در برابر انحراف‌های زمانه اعم از اعتقادی، سیاسی و اخلاقی بایستند.

 عده‌ای از منحرفان به عنوان زهاد ظاهر می‌شدند و مثل «ابن منکدر» می‌خواستند امام را نصیحت کنند اما وقتی با مکتب اسلام و آموزه‌های دین و پیامبر مواجه شدند دست از انحرافات خود برداشتند.

حضرت محاجاتی با «حسن بصری» و علمای نصرانی دارند که این‌ها نشان‌دهنده این است که امام باقر(ع) در نشر آموزه‌های مکتب اسلام جایگاه ویژه‌ای دارند. البته ایشان بیشتر مطالب را از زبان پیامبر نقل قول می‌کردند، زیرا زمانه‌ای نبود که مستقیم از ایشان بپذیرند و این موضوع را برتابند البته ایشان گاهی نیز مستقیم این معارف را از خودشان نقل می‌کردند؛ بنابراین امام باقر(ع) بنیان‌گذار یک نهضت بزرگ علمی شدند که پس از آن امام جعفر صادق(ع) این نهضت را ادامه دادند که بیش از ۴ هزار شاگرد و محدثان بی‌شماری را پرورش دادند.

اهل سنت نسبت به امام محمدباقر(ع) چه دیدگاهی دارند؟

امام باقر(ع) به دلیل عظمت علمی که داشتند عده‌ای از علمای اهل سنت مطالب بلندی درباره ایشان بیان کرده‌اند و این نشان‌دهنده جایگاه بلند آن حضرت در امت اسلامی است و دانشمندانی که هر کدام برای خود جایگاهی داشتند نمی‌توانستند در برابر آن حضرت اظهار وجود کنند. «ابن حجر هیثمی» از دانشمندان اهل سنت می‌گوید به اندازه‌ای گنج‌های معارف و حقایق امام آشکار شده و حکمت‌های بسیار را اظهار کردند که جز بر عناصر بی‌بصیرت و یا بدسیرت پوشیده نیست.

«عبدالله بن عطا» می‌گوید من هرگز دانشمندان اسلام را در هیچ محفلی به اندازه محفل امام باقر(ع) از نظر علمی حقیر و کوچک ندیدم. «حکم بن عتیبه» که از نظر فقهی و علمی مشهور آفاق بود در برابر امام مانند کودکی در برابر استاد عالی‌مقام زانو زده و مجذوب بیانات ایشان شده است. به همین نحو تعابیر فراوانی از دانشمندان متعدد ذکر شده است.

«هشام بن عبدالملک» می‌گوید: من هیچ دروغی از ایشان ندیدم. «قتاده بن دعامه بصری» می‌گوید: من نزد فقهای زیادی نشستم هیچ گاه قلبم مانند آن زمان که نزد امام باقر(ع) نشستم به لرزه نیفتاد.

این موارد گوشه‌ای از بیانات علمای اهل سنت است. «محمد بن طلحه شافعی» می‌گوید: او باقرالعلم است، جامع علوم است، قلبی باصفا، علمی مزکا و جانی طاهر دارد که عمرش را به طاعت الهی گذرانده است.

ابن ابی الحدید می‌گوید: امام باقر(ع) سید فقهای حجاز بوده است و فرزندش امام صادق(ع) علم را از او فرا گرفت.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: پنجمین امام شیعیان امام محمد باقر ع امام محمدباقر ع امام باقر ع امام سجاد ع عده ای بنی امیه عده ای اهل سنت آن حضرت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۵۵۳۸۶۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بازدید موزه فاطمی در سالروز میلاد حضرت معصومه(س) رایگان شد

مدیر کتابخانه، موزه و مرکز اسناد حرم حضرت معصومه(س) گفت: بازدید از موزه فاطمی در سالروز ولادت حضرت معصومه(س) و امام رضا(ع) رایگان و در سایر روزهای دهه کرامت نیم‌بها خواهد بود. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حجت الاسلام علی فتح‌الله‌زاده اظهار داشت: بازدید از موزه حرم مطهر حضرت معصومه (س) در سالروز ولادت حضرت معصومه (س) و همچنین سالروز ولادت امام رضا(ع) رایگان است.

وی افزود: همچنین علاقه مندان به بازدید از موزه حرم حضرت معصومه(س) میتوانند در طول دهه کرامت از تخفیف 50درصدی بهره‌مند شوند.

مدیر کتابخانه، موزه و مرکز اسناد حرم حضرت معصومه(س) با اشاره به ویژه برنامه‌های موزه آستان مقدس حضرت معصومه (س) در دهه کرامت بیان کرد: در اواسط دهه کرامت از کاشی‌های قدیمی حرم امام رضا(ع) و برخی از آثار بسیار قدیمی از ضریح حضرت معصومه(س) در تالار عترت رونمایی خواهد شد.

وی ادامه داد: همچنین در اواسط دهه کرامت آثار قدیمی مفرغی چند هزار ساله دوران باستان برای اولین بار در تالار عبرت به نمایش عموم در خواهد آمد.

فتح‌الله‌زاده گفت: ساعت بازدید از موزه حرم حضرت معصومه (س) همه روزه به جز جمعه ها از ساعت 8 صبح الی 15:30 عصر است.

وی خاطرنشان کرد: تهیه بلیط برای بازدید از موزه حرم حضرت معصومه(س) برای گروه های علاقه‌مند در روزهای عادی نیم‌بها و برای خانواده شهدا و ایثار گران کاملا رایگان است.

انتهای پیام/